Japonya, yaşanan ağır sarsıntılarla sık sık gündeme gelen bir ülke. Fakat Japon devleti depremin anatomisini çıkarıyor ve halkını koruyabilmek için çok yönlü önlemler alıyor.  Devlet kararıyla konutlar titizlikle denetleniyor, yüksek binalar sarsılmak yerine sallanacak şekilde inşa ediliyor ve halkın güvenliği sağlanıyor. Ağır deprem vakalarının yaşandığı Japonya’da halk hem olası felakete karşı bilinçlendiriliyor hem de psikolojik destek sağlanarak güçlendiriliyor.

Japonya’da konutların depreme dayanıklı hale getirilmesi için ciddi önlemler alınıyor. Yerel idareler vatandaşların evlerine deprem güvenliği için hizmet veriyor, depremin durumuna göre nükleer santraller otomatik olarak çalışmayı durduruyor. Ülkemizde ise kendi yağı ile kavrulmak zorunda bırakılan halk korku, endişe ve panik halinde yaşıyor. Kerli ferli adamlar, nam yapmış siyasetçiler can kaybını önlemek için çare aramak yerine sarsıntı sırasında alınabilecek tedbirleri sıralıyor ve bana dokunmayan yılan bin yıl yaşasın misali bir tavır sergiliyorlar. Oysa ülkemizde daha yakın tarihlerde ciddi bir deprem yaşandı ve çok sayıda kayıplarımız oldu. Fakat yetkililerimiz yaşanan sarsıcı depremin ardından kalıcı önlemler almak yerine hamasi açıklamalar yapmaya devam ettiler.

Peki, telaffuz etmekten dahi kaçındığımız bir afet olursa ne yapacağız? Böyle bir durumda tuzu kurular köşklerine çekilip, yoksul ve çaresiz kimselerin cenaze merasimlerini seyredecekler, teselli nitelikli açıklamalar yapacaklar ve insanların acıları üzerinden prim toplamaya devam edecekler. Bunu bilen halk kendince önlemler almaya çalışıyor. Fakat parklarda konaklamanın dışında bir şey yapamıyor.

Hatırlayacağınız üzere 1999 Ağustos’ta İstanbul büyük bir sarsıntı geçirdi. Çok sayıda insan öldü, evler yıkıldı, maddi hasar had safhaya ulaştı. Siyasiler ise ekranlarda boy gösterip vaatler vermeye devam ettiler. O günden sonra deprem gündemden hiç düşmedi ancak büyüklerimiz bu konuda ciddi bir çalışma yapmadılar, halkı korumaya yönelik önlemler almadılar. Bu durum insanlarımızı panik ve belirsizliğe itiyor.

Geçtiğimiz günlerde İstanbul yine sallandı. Deprem korkusuyla evlerini terk edip parklarda bir araya gelen kişiler kendi aralarında konuşup çarelere aradılar. Onlara akıl verenler ve İstanbul’u terk edin diyenler oldu. Peki, bu nasıl olacak? İnsanların işi, çocukların okulları ve yerleşik düzenleri bu şehirde kurulmuşken yeni bir hayata hangi imkânlarla geçebilecekler? Tuzu kurular için bu hiç de zor olmayabilir ancak akbilini doldurup da bir semtten diğerine geçemeyen insanlarımız için taşınmak, yeni iş ve yeni imkânlara koşmak sanıldığı kadar kolay değil. Fakat derdimizi kime ve nasıl anlatabileceğiz?

1-“İSTANBUL ZELZELE MERKEZİ” bir “KOOPERATİF” olarak kurulmalıdır. Bu kooperatife İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Başkanları ortak olmalıdır. Marmara Bölgesi’ndeki vilayetler ve belediyeler de ortak olmalıdırlar. Çünkü çözüm yalnız İstanbul’un içinde gerçekleşmez, bütün Marmara Bölgesi için gerçekleşir.

2-“Merkez Kooperatif” “Semt Kooperatifleri”ni kurmalıdır. Yaklaşık her yüz hanenin olduğu yerlere bir “Semt Kooperatifi” kurulmalıdır. Her semt depreme ve diğer afetlere karşı alınacak tedbirleri semt olarak ele almalı ve çözmelidir.

3-Merkez Kooperatif’te plan yapılacak, projeler üretilecek; semtlerde ise eğitim verilecek, gerekli tedbirler alınacak ve yapılaşmaya gidilecektir. Semt Kooperatiflerinin ana hedefi Yüz Lojmanlı İşyeri Semt Apartmanı’nı kurmak, ana gayesi o semt/sokak sakinlerinin aş-iş-eş-ev sorunlarını çözmek olmalıdır.

4-Merkez Kooperatif “Proje ve Muhasebe Merkezini” kurmalıdır. Bu merkez en az bin bilgisayarcıyı çalıştırmalıdır. “Marmara Bölge Belediyeleri Birliği” bu bin kişiyi finanse etmeli ve ürünler belediyelerin olmalıdır. Ayrıca tüm cami dernekleri ve okul aile birlikleri de katılmalıdır. Halkın “Semt Kooperatiflerini” desteklemesi konusunda camilerde ve okullarda halkımıza bilgi sunulmalıdır.

5-Merkez, Semt Kooperatifleri’nden de yararlanarak tüm Marmara Bölgesi’ni “Tarım ve Sanayi Semtleri” olarak planlamalıdır. “Sanayi Semtleri” onar dönümde, “Tarım Semtleri” biner dönümde yerleştirilmelidir. Tapu kayıtları nazarı itibara alınmadan parselasyon yapılmalı, çok kısa zamanda planlama bitmiş olmalıdır.

6-“İstanbul Deprem Merkezi”, 15 katlı Yüz Lojmanlı İşyeri Apartman Projesi’ni yapmalıdır. On dönümlük yerlerde kurulacak olan bu projenin betonarmesi tek olmalı, bölmeler ahşaptan olmalıdır. Kabası bittikten sonra satılmalı veya hak sahiplerine bölüşülmelidir, ince kısmını tamamlamak ise satın alanlara bırakılmalıdır.

7-Yüz Lojmanlı İşyeri Apartmanı’nın alt iki bodrumu garaj, sığınak ve kömürlük olmalı, üst bodrum “işyeri” olmalı, her aileye brüt 50 net 25 metrekarelik işyeri/dükkân düşmüş olmalıdır. Apartmanda apartmanı yapanlar değil çalışanlar oturmalı, kira işyerlerindeki üretim cirosundan ödenmeli, daireler apartman fabrikasının lojmanları olmalıdır.

8-İki türlü apartman inşa edilmeli. Biri büyük firmaların finanse ettiği apartmanlar olur. Böyle lojmanlı işyerine sahip olmak isteyen boş olan arsalardan istediğini seçer, tip projeye göre bu apartmanı yapar ve oraya taşınır. Proje parasını ödemez. Arsa parasını ödemez.  Bu inşaatta çalışanlar devletçe sigortalanır. Vergi alınmaz. Araziye beşte bir, altyapıya beşte bir pay verilir yani yüzde kırkla arsayı almış olurlar. İlk yapan iyi arsayı seçmiş olur.

9-Devlet veya belediyelere ait olan yerlerde devlet doğal ortaktır. Buralarda bir yerden izin almaksızın her müteahhit inşaata başlayabilir. Sahipli olan yerlerin arsalarını almak ve yıkılacak binaların bedellerini ödemek arsayı seçen müteahhide aittir.

10-İkinci tip inşaat merkezce parselasyonlar üzerinde yapılır. Yer boşsa, meskûn değilse, işyeri değilse, tarım alanı değilse, tarla değilse, müteahhit kimseye sormadan da bunun üzerinde inşaat yapabilir. Merkez arsa sahibine o semtteki rayiç bedelini öder.

11-Mağdur olanlar hakemlere giderek mağduriyetlerini giderirler. Yargılama masrafları merkeze aittir. Yargıya gitmeyecek bir değer takdir edilmesi bu sayede sağlanır.

12-Malzeme ayrı müteahhide, işçilik ayrı müteahhide ihale edilir, ‘genel hizmeti’ semt kooperatifleri yapar. Sonunda yapının beşte ikisi sermaye ile katılanlara, beşte ikisi işçilik yapanlara, beşte biri genel hizmeti yapan kooperatiflere ait olur. Apartman ciro ile kiraya verilir. Çalışanlar ham madde getirenlerle pazarlık yapar mamulden pay alırlar. Alınan bu payın %40’ı çalışanlara, %40’ı yapı sahiplerine, %20’si de hizmet veren semt kooperatiflerine ait olur.

Bu sistemle hareket edildiği zaman İstanbul beş seneye varmaz tüm binaları ile yenilenmiş ve mevcut eski yapıların yerlerine yüz lojmanlı işyeri apartmanları dikilmiş olur.

Bu uyarı ve öneriler İstanbul ve Ankara’daki yetkililere açık mektubumuzdur.