2000 yılının başında FELSEFE veya KELAM
Süleyman Karagülle
1602 Okunma
DAVİD HUME VE ADİL DÜZEN

19- DAVİD HUME

Hume şişman ve filozofa benzemeyen kuşkucu filozoftur. Hukuk fakültesinde imtihan vermez. Otoriteye bağlı olmayan kuşkucu felsefe geliştirir. Üç yıl süren hastalığında felsefe yapar. 28 yaşında yayınladığı eser hayal kırklığına uğratır. Tanrı’yı kabul eder ama dünya işleriyle uğraşmaz gibi görür. Herkesi kendisine karşı görür. Önemli kitabını hayatında yayınlamaz. Generalin sekreteri olur ve sefir olan generalle dolaşır. Ahlâk üzerine yayınladığı kitap onu biraz meşhur eder. Hukuk fakültesinde kütüphaneci olur. İngiliz tarihini yazar. O da tehlikeli görülür. Sonra Paris’e gider ve orada itibar görür. Bozuk cinsi hayatı vardır. İngiltere’ye döner. Resmi işlerde bulunur, sonra terk eder. 1776’da huzur içinde ölür. Hume aydınlanma çağının mümessilidir. Görünenlerin dışında bir şeyi bilmesi imkansızdır. Felsefe sayılarla uğraşmaz, felsefe amelî şeylerle uğraşmaz. Çöp kutusuna atılmalıdır. Deneyimcidir. İnsan beyni bilemeyeceği şeylerle uğraşmamalıdır. İnsanın bilgisi duyu organları ile algıladığıdır. Onun ötesinde hepsi hayalidir ve gerçek değildir. Ruh diye bir şey söz konusu değildir. Beden nasıl parçalardan oluşuyorsa ruh da olaylardan oluşuyor. Kant deneysel verilerin de temelsiz olduğunu ortaya koymuştur. Hume sebep-sonuç ilişkisinin de sadece görünüşten ibaret olduğunu söyler. Hayatımız bunlara dayanır ama bunlar kesin değildir. Rasyonalizm aklı hakim kılar. Pragmatizm deneyi hakim kılar. Aklın pratiği onaylayacağını kabul eder. Hume bozuk gemiyle denizlere açıldığını söylerse de, Kant onun gemiyi şüphecilik karşısında çürüttüğünü söyler.

 

Adil Düzene göre David Hume

Hume deist değilse de dindar değildir. Özel hayatı onu şeriatın kriterlerine göre iyi adam olarak gösteremez. Düşünce bakımından hataları vardır ama düşündüğü için takdir edilir. İnsan dünyaya gelir ve yaşar. Ömrü çok kısadır. Ama yine de yaşar. İnsana ölümsüz denmediği gibi insan yoktur da denemez. Her şeyi tam biliyoruz denemez. Hiçbir şey bilmiyoruz demek de yanlıştır. Ruhun varlığını biliyoruz ama ne olduğunu bilmiyoruz. Çevremizin varlığından haberdarız ama kendisinin ne olduğunu bilmiyoruz. Kant bunu çok iyi izah etmiştir. Allah’ın varlığını biliyoruz ama O’nun ne olduğunu bilmiyoruz.

Diğer taraftan biz duyu organlarımızla çevreyi algılıyoruz, bu doğrudur. Ama biz beynimizde sayılar üretiyoruz. Matematiği geliştiriyoruz. Onlar dışarıda yoktur. Ne var ki beynimizde oluşturduğumuz bir kâinat vardır. Bizim dışımızda bir kâinat vardır. İki kâinat iletişimdedir. Dışarıdan gelenle beynimizdeki bilgileri düzeltiyor. Beynimizdeki projelerle de biz çevremizi değiştiriyoruz. Değiştirdiğimizi bize duyu organlarımız haber veriyor.

Bugün matematiğin insan icadı olduğunu kimse inkar edemez. Matematiğin dünyayı çok iyi açıkladığını bugünkü sanayi şahittir.

Evet, insanın doğuştan bildiği değişmez ilkeler yoktur. Yaşadığımızda o ilkelere sahip oluruz. Vehbî değil kesbîdir. Ne var ki kesb etme melekesi vehbîdir. Tüm insanların ittifak ettiği bir kesbî bilgiyi biz kesin kabul ederiz. Bizim için bilgi amellerimiz için gereklidir. O kadar bilgiye de sahibiz. Sahibiz ki varız ve uygarlaşıyoruz.

Tanrı’yı ve öldükten sonraki hayatı kabul etmediğimiz takdirde biz ne kendimizi ne de çevremizi anlayamayız. Bu iki varsayımı kabul ettikten sonra tüm sorunları kesiksiz çözeriz. Âhiretsiz dünya abesle iştigaldir. Tanrı’sız dünya ise bir kaostur. Zaten kâinat kaosa gitmektedir. Tekrar yeniden oluş yoksa kâinatı açıklayamayız. Çünkü şimdiye kadar kaosa niçin gitmedi? 13.7 milyar yıldan önce niye yaratılmadı? Kâinat da insan gibi doğar, yaşar, yaşlanır ve ölür. Ölür, çünkü ölüm yok olma değildir. Daha ileri hayata yer açmadır. Kâinat da daha ileri hayata yol açmak için ölüme gitmektedir.

 

Ansiklopedik Bilgi:

David Hume, (d. 26 Nisan 1711 – ö. 25 Ağustos 1776). İskoç filozof, ekonomist ve tarihçi. İnsan zihninde olup bitenleri Newton'un deneysel yöntemini uygulayarak, yeni bir insan bilimi kurmayı ve geliştirmeyi öneren Hume, tüm iyi niyetine ve yüksek amaçlarına rağmen, İngiliz empirizminin temel tezlerini koruduğu için son çözümlemede kuşkuculuğa düşmekten kurtulamamıştır. Bizim yalnızca, kendi zihnimizde doğrudan ve aracısız olarak tecrübe ettiğimiz ideleri, duyum ve izlenimleri bilebileceğimizi, bilgide kendi zihnimizin ötesine geçemediğimizi ve bundan dolayı herhangi bir şeyin insan zihninden bağımsız olarak varolduğunu söyleyemeyeceğimizi belirten Hume, insan zihnini bilgi bakımından analiz ettiği zaman, insan zihninin tüm içeriklerinin bize duyular ve deney tarafından sağlanan malzemeye indirgenebileceğini görmüştür, bu malzeme ise algılardan başka hiçbir şey değildir. Kısacası, David Hume düşüncenin insanlıktaki en önemli şey olduğunu söyleyen bir insandır. Gilles Deleuze'e göre, "Hume için söz konusu olan zihin psikolojisini, zihnin duygulanımlarının psikolojisiyle ikame etmektir. Zihin psikolojisi imkânsız, kurulamaz olandır, çünkü nesnesinde ne gerekli istikrarı ne de gerekli evrenselliği bulabilir; insanın gerçek bilimini yalnızca bir duygulanımlar psikolojisi kurabilir."

SÜLEYMAN KARAGÜLLE

Yay. Haz.: REŞAT NURİ EROL

www.akevler.org (0532) 246 68 92

 

 

 

Haftalık Seminer Dergisi; 636. Hafta      12 Kasım 2011      

 


2000 yılının başında FELSEFE veya KELAM
1-GİRİŞ
1873 Okunma
2-HAZIR BULDUĞU ORTAM BAĞLAMINDA GAZALİ VE FELSEFEYİ BİTİRMESİ
1944 Okunma
3-JEAN-JACQUES ROUSSOEU VE FELSEFE
1741 Okunma
4-SOKRAT VE ADİL DÜZEN
1825 Okunma
5-THALES VE ADİL DÜZEN
1800 Okunma
6-PARMENİDES-HERAKLİT VE ADİL DÜZEN
2143 Okunma
7-EFLATUN VE ADİL DÜZEN
1663 Okunma
8-ARİSTO VE ADİL DÜZEN
1861 Okunma
9-EPİKÜR-i(KIBRISLI)ZENON VE ADİL DÜZEN
2314 Okunma
10-PLOTİN VE ADİL DÜZEN
1887 Okunma
11-AUGUSTİNUS VE ADİL DÜZEN
1739 Okunma
12-SAİNT ANSELM VE ADİL DÜZEN
1696 Okunma
13-THOMAS VE ADİL DÜZEN
1641 Okunma
14-MEİSTER ECKHART VE ADİL DZEN
2239 Okunma
15-NİKOLAUS VE ADİL DÜZEN
1646 Okunma
16-DEKART VE ADİL DÜZEN
2343 Okunma
17-PASKAL VE ADİL DÜZEN
1753 Okunma
18-SPİNOZA VE ADİL DÜZEN
1779 Okunma
19-LEİBNİZ VE ADİL DÜZEN
1839 Okunma
20-VOLTER VE ADİL DÜZEN
3284 Okunma
21-JEAN LACQUES ROUSSEAU(ÖZEL) VE ADİL DÜZEN
1531 Okunma
22-DAVİD HUME VE ADİL DÜZEN
1602 Okunma
23-IMMANUEL KANT VE ADİL DÜZEN
1879 Okunma
24-JOHANN GOTTLİEB FİCHTE VE ADİL DÜZEN
4686 Okunma
25-FRİEDRİCH SCHELLİNG VE ADİL DÜZEN
1751 Okunma
26-GEORG WİLHELM FRİEDRİCH HEGEL VE ADİL DÜZEN
1747 Okunma
27-ARTHUR SCHOPENHAUER VE ADİL DÜZEN
2157 Okunma
28-SOREN AABYE KİERKEGAARTD VE ADİL DÜZEN
1954 Okunma
29-LUDWİG ANDREAS FEUERBACH VE ADİL DÜZEN
1721 Okunma
30-FRİEDRİCH WİLHELM NİETZSCHE VE ADİL DÜZEN
1713 Okunma
31-MARTİN HEİDEGGER VE ADİL DÜZEN
1613 Okunma
32-BERTRAND RUSSEL VE ADİL DÜZEN
1894 Okunma
33-LUDWİG JOSEF JOHANN WİTTGENSTEİN VE ADİL DÜZEN
1696 Okunma
34-KARL HEİNRİCH MARX VE ADİL DÜZEN
1949 Okunma
35-SONUÇ VE YENİ FELSEFEYE GİRİŞ
1605 Okunma
36-İSLAM FELSEFESİNE GİRİŞ 1
1570 Okunma
37-İSLAM FELSEFESİNE GİRİŞ 2
1531 Okunma
38-İSLAM FELSEFESİNE GİRİŞ 3
1544 Okunma
39-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 1
1665 Okunma
40-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 2
1590 Okunma
41-MODERN FELSEFEYEİRİŞ 3
1548 Okunma
42-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 4
1552 Okunma
43-modern felsefeye giriş 5
1424 Okunma
44-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 6
1533 Okunma
45-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 7
1647 Okunma
46-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 8
1447 Okunma
47-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 9
1439 Okunma
48-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 10
1540 Okunma
49-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 11
1615 Okunma
50-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 12
1465 Okunma
51-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 13
1552 Okunma
52-modern felsefeye giriş 14
1425 Okunma
53-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ 15
1431 Okunma
54-MODERN FELSEFEYE GİRİŞ-16
1617 Okunma
55-modern felsefeye giriş-17
1553 Okunma
56-modern felsefeye bgiriş-18
1389 Okunma
57-modern felsefeye giriş 19
1474 Okunma
58-modern felsefeye giriş 20
1457 Okunma