Nusaybin'den Nisibis'e...
1100 Okunma, 0 Yorum
Cengiz Çandar - Referans
Ekrem Fildişi

 
Bayramın ikinci günü, Genelkurmay Başkanı Orgeneral İlker Başbuğ, Nusaybin'e günübirlik gitti geldi. Yanına medyanın Ankara şeflerini de almış. Nusaybin'den yazıların başlıkları bazı gazetelerde kelimesi kelimesine aynıydı. İnsan, bizimkilerin dalga boyu uyumlarını bilmese, yazıların "emir ve kumanda" ile yazıldığına hükmedebilirdi. Öyle değil tabii ki. Gerek yok. Sözleşmiş gibi aynı yazıyı yazabiliyorlar zaten.
Nusaybin dendiğinde benim aklım ne Başbuğ'un oradan oraya buraya verdiği "mesajlar"a, ne "mayınlı araziler"e, ne Nusaybin'in Kürt kimlikli siyasetin "en militan" merkezlerinden biri olduğuna, ne Nusaybin'in diğer yarısı olan Suriye'nin en büyük Kürt merkezi Kamışlı ile bayram günlerinde geçişin, vize bayramın hemen öncesinde kalktığı için çok rahatladığına takıldı. Hiçbirine değil.
Aklıma Mardin Artuklu Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Serdar Bedii Omay geldi. Hani, şu üniversitesinde lisans eğitimi için "Kürt Dili ve Edebiyatı" kürsüsü kurulmasına çalışan ve YÖK'ün sade suya tirit hatta "Kürtleri tahkir" niteliğinde "Yaşayan Diller Enstitüsü" tokadı ile karşılaşan Prof. Omay.
Serdar Bedii Omay bir Mardinli. Ama çok kimsenin tahmininin aksine Kürt değil. Sosyal Bilimler alanının bir hocası da değil. Japonya'da bulunmuş, Japon üniversitelerinde tıbbın "hematoloji" alanında parlamış bir tabip profesör o. Japoncayı gayet iyi biliyor. Şu dönemde uğraştığı işin, parladığı mesleği ile hiçbir doğrudan ilişkisi yok.
Prof. Omay, benim ömrümde tanıdığım en ilginç, en etkileyici ve ancak çok değerli bilim ve düşünce adamlarında rastlanır türden bir alçakgönüllülüğe sahip insanlardan biri. Hem bir feylesof ama bir de müthiş bir idealist. İdealizmi Nusaybin'le ilgili.
Mardin'i "Yukarı Mezopotamya'nın kültür ve uygarlık merkezi" yapmak ve Artuklu Üniversitesi'ni bu "ideal"e uygun biçimde var etmeyi tasarlarken, "referans noktası" tarihteki Nusaybin.
Omay, doğma-büyüme Mardin'ini "Yukarı Mezopotamya'nın kültür ve uygarlık merkezi" yapmak için yanıp tutuşurken, sürekli Nisibis'ten söz ediyordu. "Tarihteki Nisibis'i canlandırmak"tan.
Nisibis, Nusaybin; Prof. Omay'ın "tarihin bir bilim merkezi anlamında ilk üniversitesi"nin, benim Harran itirazıma karşılık Nisibis olduğunu heyecanla anlatıyordu.
Ankara merkezli zihniyet için Nusaybin, geçmişi sorunlu bir sınır karakolu; Mardinli bir zihin ve tarih bilgisiyle bakıldığında Nisibis orası, tüm Mezopotamya'yı kendisine celbedecek tarihin büyük bilgi merkezi.
Artuklu Üniversitesi'nde "Kürt Dili ve Edebiyatı" kürsüsü kurulması Prof. Omay'ın o "büyük rüyası"nın bir parçası.
Mardin'i, Nisibis'i (Nusaybin) tüm bölgenin "kültür merkezi" yapma rüyası...
 
* * *
Nisibis'i Serdar Bedii Omay'dan öğrendikten sonra elime John Freely'nin "Aladdin's Lamp" (Aladdin'in Lambası) adlı kitabını aldım. Bilimin ve bilginin MÖ 5 ve 6. yüzyılda İyonya'dan Thales ile başlayan ve bir meşale gibi coğrafyadan coğrafyaya, bir uygarlıktan diğerine geçirilerek sürdürülen muazzam seyahatini anlatıyor. Eşsiz bir bilgi hazinesi.
İşte o kitapta, Nasturi Hıristiyanların "Kuzey Mezopotamya'da Edessa (Urfa) ve Nisibis'te öğretim dilinin Süryanice olduğu önemli okullar kurdukları" anlatılıyor.
O dönemde Hz. İsa'nın dili Aramiceden türemiş Süryanicenin yanı sıra bu eğitim merkezlerinde Yunanca, Sanskritçe, Pehlevi (Sasani Farsçası) ve nihayet Arapça da kullanılıyordu. (Prof. Omay'ın Artuklu Üniversitesi'ne ilişkin Kürtçe dâhil lengüistik ilgisinin arka planını anlayabiliyor musunuz?)
O okullarda kullanılan kitaplar arasında eski Yunancadan Süryaniceye çevrilmiş olan Aristo'nun (Aristotales) mantık üzerine en önemli eserleri var. Edessa'daki okul 489 yılında Roma İmparatoru Zeno tarafından Nasturilere baskı nedeniyle kapatılınca, Nasturi bilim adamları, Pers bölgesi sayılan Nisibis'e gidip, oradaki okulu canlandırıyorlar.
Nisibis'ten yani Nusaybin'den yetişen büyük âlimler, daha sonra kendilerine kucak açan Abbasi Bağdat'ındaki "Beyt-ül Hikme"de (Bilgelik Evi), uygarlığın İslam coğrafyasında altın çağını yaşanmasına çok değerli katkı yapmışlardı.
Ortaçağlarda bugünkü ülkemizin ve 100 yıl önceki ülkemizin coğrafyasındaki bilgi alışverişleri ve bilim bayrağının taşınması inanılmazdı. En çarpıcı örneklerden biri Farabi. Bugünkü Özbekistan'da bulunan Maveraünnehir doğumlu bir Türk olan Farabi (870-950), tüm İslam tarihinin el-Kindi'den sonraki ikinci büyük "Aristocu filozofu" olarak bilinir.
Farabi, aslında Platon'un da (Eflatun) derin tesiri altındaydı ve Platoncu ve Aristocu düşünceler birbirleriyle çatıştıkları vakit, onları uzlaştırmaya çalışmıştı. "Bilimlerde Numaralandırma" adında Latinceye "De Scientiis" adıyla çevrilmiş ve Batı'da bilimin gelişmesinde rol oynamış olan matematiksel astronomi kitabı bulunan Farabi, ömrünün ilk yarısını Orta Asya'da geçirmiştir. Büyük bir filozof, astronom ve matematikçi olarak parladığı ömrünün ikinci yarısı Bağdat'a gelip okula yazılmasıyla başlamıştır.
Bağdat'ta Süryanice konuşan Nasturi-Hıristiyan âlim Yuhanna ibn Haylan'dan mantık dersleri almış, Bağdat'ta yirmi yıl kalıp, Şam'a ömrünün geri kalan bölümünü geçirmek için Seyfüddevle'nin sarayına
gitmiştir.
 
* * *
Hey gidi Mezopotamya, hey gidi Nisibis! Farabi'den Biruni'ye nice "Türk"ün insanlığa sunduğu büyük katkıda payın var.
Nusaybin, Ankara'daki medya şeflerinin Genelkurmay Başkanı'nın peşine düşüp sınır karakollarında söylev dinledikleri mekân olmaktan çıkıp, Mardin Artuklu Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Serdar Bedii Omay'ın "Nisibis vizyonu"nu anlamaya gidilen bir yer haline dönüştüğü vakit, Türkiye geleceğe yönelik en keskin virajı dönmüş olacaktır.
Nusaybin'de sınır karakolunun kalkacağı, ona gerek olmayacağı, gazeteci milletinin bayramda Genelkurmay Başkanı'nın peşine takılmayacağı gün olacak o gün.
Nusaybin yeniden kadim Nisibis gibi olduğu vakit...

 

Ekrem Fildişi






Sayı: 15 | Tarih: 20.09.2009
Hayrettin Karaman
İslam'da barış ve din hürriyeti
1544 Okunma
Hilmi Altın
Mehmet Niyazi
Devlet ve adalet
1476 Okunma
Abdurrahman Erol
Mehmet Şevket Eygi
Râbıta
1194 Okunma
1 Yorum
Emine Hocaoğlu
Hakan Albayrak
Er-bakan ve açılım
1164 Okunma
Veysel İpekçi
Cengiz Çandar
Nusaybin'den Nisibis'e...
1100 Okunma
Ekrem Fildişi
Ahmet Taşgetiren
Dilipak açılımı
1097 Okunma
Zübeyir Erol
Mahir Kaynak
Açı­lım ve iç po­li­ti­ka
1086 Okunma
Süleyman Karagülle
Toktamış Ateş
Güçlü ordu, güçlü devlet
1072 Okunma
Osman Eskicioğlu
Ahmet Altan
Devlet Babanın Sonbaharı
1054 Okunma
Özer Ataç
Yılmaz Özdil
Nerde o eski bayramlar...
1053 Okunma
Leyla Okta
Mümtazer Türköne
Başbakan’ın ödeyeceği bedel
1050 Okunma
Arif Ersoy
Nazlı Ilıcak
Menderes'i anıyoruz
1046 Okunma
Fatma Karuç
Ruşen Çakır
Açılım önce Erdoğan’ı açtı
1009 Okunma
Tayibet Erzen
Ahmet Hakan
Bir ‘devşirme’den eski dostlara sorular
994 Okunma
2 Yorum
Lütfi Hocaoğlu
Can Ataklı
Başbakan rakibine dava açmaz
993 Okunma
Mesut Karaaytu
Fehmi Koru
Bu kadar fanatizm ayıptır
981 Okunma
Ahmet Kirtekin
Reşat Nuri Erol
Ramazan, sel ve ekonomi
979 Okunma
Ilker Ardic
Zülfü Livaneli
Sizin çocuğunuz boğaz kesse onu kurtarır mıydınız?
966 Okunma
Ali Bülent Dilek
Oktay Ekşi
Sırasıyla
965 Okunma
Vahap Alma
Bekir Berat Özipek
Yargı reformuyla ilgili beş yanlış
952 Okunma
Bünyamin Demir
Fikret Bila
Baykal: "Mektup gelsin, değerlendiririz"
928 Okunma
Harun Özdemir